Muziek ‘als drugs’ om de misère te vergeten
Portret van twee deelnemers aan het concert ´Talent Voor Gastvrijheid´
Muziek die grenzen doet vervagen, het klinkt als een zoetsappig cliché. Maar voor de Eritrese vluchteling Nagash is muziek een middel om zijn misère te vergeten. Vrijdag staat hij met de Rotterdamse Tonia op het podium van Music Generations, waar vluchtelingen samen met Rotterdammers een concert geven.
De Rotterdamse Tonia van der SluisBEELD: FLORINE VAN REES
Tonia van der Sluis werd in 1949 geboren in Crooswijk. “Mensen denken altijd dat mijn naam een afkorting is voor Antonia, maar het is een variatie op mijn grootmoeders naam: Tona.” Het gezin groeide op in Hillesluis, achter de Beijerlandselaan. Ze herinnert zich hoe de mannen op zondag te voet terugkwamen van De Kuip. “We vroegen dan of we hun voetbalkaartje mochten hebben, die spaarden we.” Als ze ’s avonds op bed lag in haar zolderkamer hoorde ze mannen voetballiedjes zingen. Zelf zat ze het liefst gekluisterd aan de radio. “Ik was dol op de liedjes van Boudewijn de Groot, Dimitri van Toren en Ferre Grignard.”
Souvenir
Na het afronden van de huishoudschool hielp ze haar moeder jarenlang in het huishouden. Ze verliet het ouderlijk huis om te trouwen. “Ik zag hem altijd langsrijden op zijn brommer. Op een dag sprak hij me aan en vroeg waar ik naartoe ging. Ik was onderweg naar het postkantoor. ‘Spring maar achterop, dan breng ik je’, zei hij.” Het huwelijk duurde drie jaar. “Maar ik heb er wel een mooi souvenir aan overgehouden.” Haar zoon is inmiddels 41 jaar oud en woont vlakbij zijn moeder op de rand van Crooswijk en Kralingen.
Tonia heeft verschillende baantjes gehad, waaronder bij een koekjesfabriek. “Het was in de jaren tachtig en ik werkte met veel Turkse dames. Mijn Nederlandse collega’s vroegen waarom ze niet teruggingen naar hun eigen land. Ik ging dan de discussie aan en vroeg of zij niet hetzelfde zouden doen als ze in een arm land leefden. Zo sta ik ook in de huidige vluchtelingenkwestie. Ik heb het altijd makkelijk gevonden om me in te leven in andere mensen en ik zou niet graag in hun schoenen staan.”
BEELD: FLORINE VAN REES
Afleiding
De liefde voor muziek was er altijd al, en samen met een vriendin zat ze een tijd in een amusementsgroepje. “Daar traden we mee op in bejaardentehuizen.” Via een bericht in de krant ‘De Havenloods’ kwam ze terecht bij Music Generations, een talentontwikkelingsprogramma dat mensen van verschillende culturele achtergronden en generaties verbindt met muziek. “Ik vond het meteen een mooi concept: het zingen met jong en oud, maar ook met mensen van verschillende nationaliteiten. Maar ik had al lang niet meer gezongen dus ik heb erg getwijfeld over die auditie.
“Wat werkt nu beter dan muziek? Het is een manier waarop vluchtelingen zich uit kunnen leven”
Achteraf ben ik verbaasd dat ik het durfde, voor zo’n grote groep zingen. Ik zong het nummer ‘Karel’ van Elsje de Wijn, a capella, want de muziek was niet te vinden.” Sindsdien is ze onderdeel van Music Generations. De samenwerking met vluchtelingen is een relatief nieuw project van de groep. “Je merkt dat een beetje afleiding hen goed doet, en wat werkt nu beter dan muziek? Het is een manier waarop zij zich uit kunnen leven.”
Eritrese vluchteling Nagash Mohammed OmarBEELD: FLORINE VAN REES
Nagash Mohammed Omar werd in 1992 geboren in Eritrea en woont inmiddels drie jaar in Nederland. “Ik groeide op Mendefera, een voor Eritrese begrippen grote stad. Mijn oma is mijn favoriete familielid. Een intelligente vrouw die me stimuleerde om gedichten te schrijven.” Een van die gedichten ging over de president van het land. “Ik schreef dat als hij naar de hemel gaat, ik liever de hel verkies als ik sterf.” Hij las het gedicht voor in kleine kring, op een avond met vrienden in een café. Hij werd door één van hen verraden en opgepakt.
“Midden in de nacht stonden ze met een zwarte auto voor de deur.” Hij zat acht maanden gevangen, een periode waarover hij niet wil praten. Volgens een rapport van de VN wordt in Eritrea op grote schaal gemarteld in illegale gevangenissen. “Toen ik gewond raakte aan mijn oor kwam ik in het ziekenhuis terecht.” Nagash wist te ontsnappen en dook onder bij vrienden. Zijn familie betaalde een Ethiopische tussenpersoon voor zijn ticket naar Engeland.
De lucht van vrijheid
“We kwamen aan in Amsterdam, maar die tussenpersoon bleef volhouden dat we in Engeland waren. Hij ging een kop koffie halen en is nooit meer teruggekomen. Ik was niet bang want ik proefde de lucht van vrijheid. In Eritrea kun je niemand vertrouwen, niet zeggen wat je denkt. Continu bang zijn, dat is geen manier om te leven.” Hij vond een man uit Niger die hem naar een Eritrees café bracht en hem geld gaf voor een OV-chipkaart. Zo kwam hij uiteindelijk in Ter Apel terecht.
Inmiddels woont Nagash in Schiedam en werkt hij als vrijwilliger in ‘het Zimmertje’, een inloophuis voor ouderen. “Daar schenk ik koffie en thee. Het is fijn om contact te hebben met mensen. Dat vind ik het lastigste aan Nederland: in Eritrea zijn we niet zo direct. Zomaar een praatje met mensen maken wordt als zeer respectloos beschouwd.” Zingen en dichten bij Music Generations heeft hem daarmee geholpen.
“Ik ben nog jong maar heb veel meegemaakt. Als ik muziek hoor vergeet ik alles”
“In het begin was het lastig. Mensen praten snel en dat kan ik nog niet. Maar iemand gaf me het advies om met mensen mee naar buiten te lopen om te roken, zodat ik op die manier een praatje kon maken. Dat werkte goed. Eigenlijk heb ik daarmee een oplossing gevonden voor het belangrijkste probleem.”
BEELD: FLORINE VAN REES
Troost
Ook leerde Nagash dat Nederland een lange geschiedenis heeft met vluchtelingen. “Een van de deelnemers komt uit voormalig Nederlands-Indië, hij vertelde dat ook hij ooit naar Nederland is gevlucht en bracht zelfs oude krantenknipsels mee. Zulke verhalen bieden troost.” Zonder muziek kan hij niet. “Het is als een drugs. Ik ben nog jong maar ik heb een hoop meegemaakt. Als ik muziek hoor vergeet ik alles.”
Zijn favoriete liedjes? “Als de oorlog komt!” Het is wrang maar ontroerend, dat zijn antwoord deze eerste zin van ‘Mag ik dan bij jou’ van Claudia de Breij is. Andere favorieten zijn Marco Borsato en André Hazes. “Het zijn mooie nummers en ze helpen me om de taal te leren.” Nagash wil binnenkort starten met een mbo-opleiding op het Zadkine. “Ik blijf in Nederland, hier heb ik mijn vrijheid gevonden.”
Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met Music Generations. Zij zetten zich met hun programma in voor vluchtelingen uit Syrië en Eritrea.
